,,Pomorze plemienne; Historia – Archeologia – Językoznawstwo ” autorstwa Jana Piskorskiego, jest książką wyjątkowo kompleksową, obejmującą jak wskazuje podtytuł wiele obszarów związanych z dawnymi dziejami Pomorza. Autor, specjalizujący się zarówno w polsko jak i niemieckojęzycznych publikacjach, szeroko obejmuje źródła, przedstawiając pewne kwestie z różnych punktów widzenia. Piskorski jest zwolennikiem teorii allochtonicznego pochodzenia Słowian do czego odnosić się nie będę, gdyż tematem pracy są względnie pewne fakty i teorie dotyczące wczesnego średniowiecza na Pomorzu. Wśród tematów poruszonych w książce znalazła się ewolucja zasięgu terytorialnego nazwy Pomorze, kwestia przedsłowiańskich ,,pozostałości etnicznych” i ich relacji z żywiołem słowiańskim, np. na Rugii czy inne międzykulturowe elementy jak osada na Wolinie a Jomsborg czy relacje Słowian z południowego wybrzeża Bałtyku a Skandynawów. Ten ostatni temat jest szczególny ponieważ we wczesnym średniowieczu na 15 największych ośrodków miejskich i protomiejskich nad Bałtykiem, większość leżała na Słowiańszczyźnie, z czego największa liczba na Pomorzu. Piskorski porusza też oczywiście temat genezy Słowian Pomorskich oraz ich miejsca w kulturze, języku i geopolityce między Połabiem a rodzącą się państwowością Polską.

Autor przestawia także ewolucję elementów pomorskich i jej spadek w postaci kultury kaszubskiej.  Ze smaczków trzeba wymienić poruszenie tematów hydronimii pomorskich rzek i jezior, często o korzeniu przedindoeuropejskim.

Książka jest bogata w mapy, dotyczące stosownie tematów do działów w jakich są zamieszczone, są więc takie przestawiające sieć osadniczą i budowy grodów na Pomorzu we wczesnym średniowieczu, rozwój terytorialny miast takich jak Szczecin, te przestawiające podział plemion, oraz granice księstw na Pomorzu i inne. Całość zapisana jest przystępnym językiem lecz autorytet Piskorskiego i obszerne źródła pokazują, że mamy do czynienia z pełnoprawną pracą naukową. Książka została wydana w 2014 roku w  Wodzisławiu Śląskim, poprzez wydawnictwo Templum, patronatu udzieliło Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.

Rod

Kaszubskie Obrzędy i Obyczaje

Książka autorstwa Wacława Odyńca, profesora Uniwersytetu Gdańskiego, popularyzatora dziejów Polski i Pomorza pod tytułem Kaszubskie Obrzędy i Obyczaje jest dziełem które polecam każdemu zainteresowanemu tak tematem z tytułu jak i rodzimą wiarą i jej śladami w kulturze ludowej Pomorza. Publikacja podzielona jest na 5 merytorycznych rozdziałów, styl popularnonaukowy pozwala dotrzeć do szerokiego grona odbiorców, do mocnych stron należy też zaliczyć piękne drzeworytowe ilustracje. Autor skupia się na czasach które zostały najlepiej opisane, a więc od XVI do połowy XX wieku, priorytet stanowi jednak XVI i XVII wiek. Spora część pracy poświęcona jest stosunkom społecznym panującym w przeszłości na Pomorzu, także w kontekście obrzędów i rytuałów dnia codziennego, choćby związanych z wychodzeniem na pole, przystępowaniem do zbiorów a także strukturę wiejskich zależności i hierarchii. Pogańskie obyczaje na Kaszubach znaleźć można w opowieściach o wieszczi (wieszczach) i òpi (łopch), demonach w które po śmierci mogli zamienić się ludzie by powróciwszy zza grobu terroryzować swoich bliskich i sąsiadów a nawet doprowadzić do zguby całą wieś. Odyniec poruszył także  kaszubski ewenement, obrzęd pustej nocy, polegający na całonocnym czuwaniu połączonym ze śpiewami tradycyjnych pieśni i uroczystym posiłkiem przy trumnie zmarłego stojącej na środku domostwa. Z publikacji dowiedzieć się można także o tym jak Noc Kupały była obchodzona u kaszubskich rybaków morskich, jak u jeziornych a jak u ludności rolniczej. Pomorze mające bogato urozmaiconą rzeźbę terenu i obfitujące w liczne jeziora i rzeki wykształciło na specyficzne obrzędy związane z wodą. Dla przykładu w  Kupalnockę, cała maszoperia, tj. rybacki klan, wypływał w morze na oświetlonych lampionami łodziach by skorzystać w tę noc z sił uświęconej wody. Rybacy lądowi puszczali po jeziorach płonące kosze, podczas gdy reszta gromady obchodziła jezioro wzdłuż brzegu śpiewając pieśni sobótkowe. Kolejnym kaszubskim ewenementem jest obrzęd ścinania kani, czyniony na Kupałę. Kania jest ptakiem drapieżnym któremu wiejska kaszubska ludność przypisywała wszelkie złe cechy i sprowadzająca nieszczęścia na ludzi, wobec tego zasługującym na śmierć. Jest to prawdopodobnie sprymitywizowanie prastarego zwyczaju związanego ze składaniem ptaka ofiarnego dla Boga którego wśród ludów indoeuropejskich symbolizowało Słońce . Wśród Słowian Bogiem solarnym był Swaróg, jego atrybutem zaś Raróg, ognisty sokół ( z podobnych patrz feniks ). Kania także jest ptakiem drapieżnym podobnym do sokoła, ścinając ją ludzie chcieli pradawnie uczcić Boga Solarnego, jest to niewiarygodne, że zwyczaj istniejący od czasów tak zamierzchłych, mający wiele tysięcy lat tradycji przetrwał do czasów współczesnych, choć od ostatnich kilkudziesięciu lat ściana się już wyłącznie szmacianą kukiełkę ptaka.  Do innych zwyczajów kupalnych trzeba zaliczyć oczywiście palenie ogni na wzgórzach, powszechnie występujące jeszcze w końcu XIX wieku. Publikacja jest niestety ciężko dostępna, została wydana nakładem 5000 egzemplarzy siłami Zrzeszenia Kaszubsko Pomorskiego w 1985 roku, mimo wszystko zachęcam do poszukiwań. Rod

PS. śledźcie naszą stronę i instagrama bo już niedługo recenzje kolejnych książek.